Karot testi nedir? Nasıl yapılır?

Şubat ayında merkez üssü Kahramanmaraş ve Hatay olan depremler sonrası çok sayıda kişi oturduğu binanın depreme dayanıklı olup olmadığını merak etmeye başladı. Binaların dayanıklılığını ölçen yöntemlerden biri olan karot testinin binalara zarar verdiği iddiası da bu konuda endişe yaratan başlıklardan biri.

Karot testi nedir?
Karot testi, binalarda kullanılan betonun kalitesini belirleyen en önemli laboratuvar testlerinden biri. Bu test, binalardan özel uca sahip bir matkapla silindir şeklinde beton numunesi alınarak yapılıyor. Binanın farklı bölümlerinden alınan parçalar, laboratuvarda inceleniyor. Karot testi bir nevi binalardan patolojik bir parça çıkararak depreme karşı riskli olup olmadığını tespit etmeyi sağlıyor.

Uzmanlar tarafından yapılan test sonuçları rapor edilerek, mülk sahibi sorumlu kişiye iletiliyor. Ayrıca karot testi sonucunu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na da zorunlu olarak bildirmek gerekiyor. Karot testi sonucunda eğer binanın depreme dayanıksız olduğu tespit edilirse kentsel dönüşüm kapsamına girip, tahliye kararı çıkabiliyor.

Karot testi, tek başına kapsamlı bir depreme dayanıklılık ölçütü değil. Binanın bulunduğu zemin de binanın depremden etkilenme oranını etkileyebilir.

Doğru uygulanan karot testi binaya zarar vermiyor
Teyit, konuyla ilgili bilgi almak için Yapı ve Zemin Laboratuvarları Derneği Başkanı Yaşar Poyraz ile iletişime geçti. Yaşar Poyraz, iddianın doğru olmadığını ve daha önce de sosyal medyada yayıldığını söyledi. 

Poyraz, binadan örneklerin hiçbir yapı unsuru kesilmeden alındığını ifade etti ve parça alındıktan sonra dayanıklı harç malzemeleriyle örnek alınan bölgenin onarıldığını belirtti. Yaşar Poyraz’a göre eğer bir zararı olsaydı, bakanlık buna müsade etmezdi. Ek olarak, Türk Standartları kapsamında geçerli başka bir bina tespit yöntemi de yok.

Teyit’in ulaştığı Jeofizik Mühendisleri Odası da iddiaların yanlış olduğunu yineledi. Oda daha önce yaptığı açıklamada da iddiada geçen mikrotremor testinin tek başına binanın performansını değerlendirmede yetersiz olduğunu belirtmişti.

Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Başkanı Sinan Türkkan ise “Alınan karotların binaya herhangi bir zararı olmaması için karot alındıktan sonra yüksek mukavemetli harçlarla bunların dolgularını yapıyoruz. Bundan dolayı binanızda herhangi bir hasar meydana gelmesi söz konusu değil” diye konuştu.

TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Genel Başkanı Hüseyin Alan, bir binanın dayanıklı olup olmadığını test ederken, sadece üç dört noktadan karot örneği alındığını, az sayıdaki örneğin binaya zarar vermeyeceğini belirtti.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, geçmişte gündeme gelen riskli yapıların tespitinde betondan örnek alma işleminin eskide kaldığı iddialarına da değinmiş, yöntemin güncel ve bilimsel olduğunu vurgulamıştı. Oda, 15 Şubat 2023’te yeni bir açıklama yayınlayarak bina güvenliğinin belirlenmesi için taşıyıcı elemanlardan karot alınmasına gerek olmadığı iddialarının da gerçek olmadığını, karot testlerinin yönetmeliklere uygun şekilde binalara zarar vermeden uygulandığını söyledi.

Uzmanlar, karot testinin doğru uygulanması gerektiğini söylüyor. Bu konuda yazılan akademik makalelerde de karotun doğru noktadan ideal ebatlarda alınması ve tesisata dikkat edilmesi gerektiği ifade ediliyor.

Bunun için karot testini yapacak yetkili firmanın, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca onaylı olmasına dikkat edilmeli. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın yetki verdiği firmalara, bakanlığın internet sitesinden ulaşılabilir. 

Binada ikamet eden ev sahipleri, karot testi için yapı denetim firmalarına bireysel başvuruda bulunabiliyor. Karot testinin maliyeti, binaların büyüklüğüne ve daire sayısına göre değişiyor. Detaylı raporların hazırlanması yaklaşık bir ay sürüyor.

Yönetmelikte analizlerin nasıl yapılacağı açık
18 Mart 2018’de Resmi Gazete’de yayınlanan Türkiye Bina Deprem Yönetmeliğinde, betonarme binalardaki depreme dayanıklılık analizlerinin nasıl yapılacağı açıkça belirtiliyor. Yönetmeliğe göre her katta kolonlardan veya perdelerden TS EN 12504-1’de belirtilen koşullara uygun şekilde en az üç adet beton örneği alınarak deney yapılması gerekiyor. 

TS EN 12504-1, sertleşmiş betondan karot numune alma, numunelerin muayenesi, deneyi hazırlanması, basınç dayanımının tayini için deney metodunu kapsayan bir standart dizisi. Bu standartta, karot testi sırasında her kattan alınması gereken karot sayısı veya test çekici sayısı tek tek tanımlanmış durumda. Örneğin standarta göre karot, aksi belirtilmemişse beton yüzeyine dik olarak alınmalı ve işlem esnasında karota hasar verilmemeli. İşlem esnasında karot alma makinası hareket etmeyecek şekilde sıkıca sabitlenmiş olmalı. Standartta bu gibi pek çok önemli ayrıntı yer alıyor.

Bu standartlara, ilgili firmaların uyması bekleniyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, yetki verdiği firmaları denetliyor.

Kaynak: teyit.org