NCR’de horlama ve apne cerrahisi

NCR İnternational Hospital KBB Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Yaşar Çokkeser, horlama ve tıkayıcı uyku apnesinin cerrahi tedavisine ilişkin yöneltilen soruları cevapladı.

Horlamaya toplumda ne kadar sıklıkla rastlanmaktadır?

Ağır bir yemek sonrası yatılırsa horlamaya sık rastlanır, ancak bazı insanlar her gece rutin olarak horlamaktadır. Erkeklerin yaklaşık üçte birinin kadınların ise yaklaşık beşte birinin bu şekilde alışkanlık olarak horladığı bilinmektedir.

Neden horlarız?

Uykuda burun içini döşeyen dokuların daha fazla kanla şişmesi tıkanıklığa yol açar, ayrıca bizler uyanık haldeyken ağız ve burnumuzdan geçen havanın yaptığı 'vakum kuvvetine' karşı çene-yüz iskelet sistemi ve yumuşak damak kasları karşı kuvvet uygular. Ancak uykuda dinlenirken vücudumuzdaki kaslarımız gevşemektedir. Bu süreçte yumuşak damak kaslarımız da gevşer. Hava geçişi sırasında gevşeyen damak kaslarının titreşmesi ile ortaya çıkan durum horlama olarak adlandırılmaktadır.

Horlamayı tetikleyen sebepler nelerdir?

Burnumuzda kıkırdak-kemik eğriliği ve burun eti şişliği gibi bir sorun ya da çocuklarda geniz eti iri bademcik gibi tıkanmaya yol açan bir sorun varsa,

Aşırı kiloluysanız,

Yumuşak damağınızda sarkma varsa,

Küçük diliniz olması gerekenden daha uzun ise

Yüz-çene kemiklerimizle ilgili bazı anatomik sorunlarınız varsa

Dil kökünüz aşırı büyükse bu problemlerin şiddeti ve çeşitliliğine göre horlamaya daha yatkın olduğunuz söylenebilir.

Apne ne demektir?

Apne uykuda en az 10 saniye süre ile ağız ve burun seviyesinde nefesin durması anlamına gelmektedir.

Kaç çeşit apne vardır?

Tıkayıcı (obstrüktif), merkezi (santral) ve mikst apne olmak üzere üç çeşit apne vardır.

KBB hangi apnenin tedavisinde rol oynamaktadır?

KBB tıkayıcı uyku apne sendromunun (TUAS) tedavisinde rol oynar.

TUAS'a ne sıklıkla rastlanmaktadır?

TUAS'ın toplumun yaklaşık %4'ünde görüldüğü düşünülmektedir. Ancak bu oran kadın nüfusta %2'lere düşerken erkeklerde %5-10'a çıkmaktadır.

TUAS'ın nedeni nedir?

Horlama nedeni olarak yukarıda sözü geçen etkenler, yani burun, geniz, yumuşak damak dil kökü seviyesinde daralmaya-tıkanmaya yol açan etkenler ileri boyutlu olduğunda, bunun yanı sıra gırtlak-nefes borusu seviyesinde ses teli felci, ender de olsa bazı kitleler, darlıklar uykuda nefes durmasına yol açabilir. Horlama sosyal bir sorundur, kişinin uyuduğu ortamdakileri etkiler, ancak apne tedavi edilmesi gereken ciddi bir sağlık sorunudur.

TUAS'ın belirtileri nelerdir?

TUAS'ın en önemli belirtileri uyku kalitesinin bozukluğuna bağlı olarak sabah yorgun uyanma, işte konsatrasyon bozukluğu ve gündüz uyuklamalarıdır. Özellikle dikkat gerektiren işlerde çalışan kişilerde TUAS çok tehlikeli olabilmektedir. Trafik kazalarının belli bir kısmından TUAS'ın sorumlu olduğu düşünülmektedir.

TUAS ile hangi hastalıkların ilişkisi kurulmuştur?

TUAS ile kalpte enfarktüs, felç, aritmi, hipertansiyon gibi hastalıkların riski artmaktadır.

TUAS tanısı nasıl konulmaktadır?

Horladığı bilinen bir kişide tanıklı apne varsa, yani hastanın uykuda nefesinin durduğuna şahit olan varsa bu çok değerlidir. Apne şüphesi olan hastada kesin tanı polisomnografi olarak adlandırılan uyku testiyle konulmaktadır.

Uyku testi nasıl yapılır?

Klasik olarak uyku testi uyku laboratuvarlarında hasta bir gece uyutularak yapılır. Uyku sırasında hasta bazı aletlere bağlanarak uykuda kaç kez apne-hipopne olduğu, kanda oksijenin ne kadar düştüğü, çene ve bacak kas hareketleri gibi parametreler ölçülür. Saatte ortalama kaç kez apne-hipopne olduğu önem taşımaktadır. Buna apne-hipopne indeksi (AHİ) adı verilir. Günümüzde temel parametreleri içeren ev tipi polisomnografi cihazları da mevcuttur.

Çocuk apnelerinin erişkinden farkı var mıdır?

Çocuklarda en sık rastlanan apne nedeni geniz eti ve bademcik büyümesidir. Yine erişkinden farklı olarak saatte ortalama bir apne bile olsa o çocukta TUAS olduğu kabul edilir. Bu sebeple uyku testi erişkinde olduğu gibi çocukta rutin kullanılmamaktadır. Tanıklı apne tanı için yeterli kabul edilmektedir.

TUAS'ın tedavisinde neler kullanılır?

TUAS'ın tedavisinde temelde cerrahi yöntemler, basınçlı hava maskeleri ve ağız içi gereçlerden yararlanılmaktadır.

Horlama-apne cerrahisinde hangi teknikler kullanılmaktadır?

Horlama-apne cerrahisinde altta yatan anatomik nedene göre çok çeşitli cerrahi yöntemler tarif edilmiştir. Burunda kıkırdak-kemik eğikliği varsa deviasyon ameliyatı ile bu düzeltilir. Burun etleri şişliği varsa bunlar radyofrekans yöntemi ile ya da bir kısmı kesilip çıkartılarak küçültülebilir.

Burunda polip ve sinüzit varsa endoskopik sinüs cerrahisi ile bu sorun giderilebilir. Özellikle çocuk apnelerinin en önemli nedeni olan bademcik-geniz eti büyümelerinde hastalar bademcik-geniz etinin alınması operasyonundan çok fayda görmektedirler. Erişkinlerde de yine bademcik, yumuşak damak, küçük dil ve dil köküne yönelik çok sayıda ameliyat tarif edilmiştir. Bunun dışında çene ilerletme ameliyatlarında çok yüksek başarılar bildirilmiştir. Ses teli felci ya da nefes borusu darlığı gibi bir sorun varsa ilgili soruna yönelik ameliyatlar yapılabilir. Cerrahi tedavinin en uç örneği özellikle aşırı şişman hastalarda diğer yöntemler uygulanamıyorsa ya da işe yaramayacaksa ve sorun hayatı tehdit eder düzeye ulaşmışsa boğaza delik açma işlemi olan trakeotomi işlemidir.

Basınçlı hava maskesi tedavisi nedir?

Bu tedavide burundan bir maskeyle basınçlı hava verilerek hava yolu sürekli açık tutulup apnelerin önüne geçilmiş olunur.

Basınçlı hava tedavisinin güçlüğü nedir?

Aslında bu tedavi oldukça etkin bir tedavidir. Ancak hastaların maskeyle uyumaya alışmaları her zaman mümkün olmamaktadır.

Ağız içi gereçleri nasıl etki eder?

Bu gereçlerin temel işlevi alt çeneyi öne alarak bununla birlikte dil kökünün de öne alınması, böylece arka hava boşluğu olarak adlandırılan mesafeyi arttırıp apnelerin önüne geçilmeye çalışılmasıdır.

Cerrahi yöntemlerin başarısı nedir?

Özellikle yumuşak damak ve dil köküne yönelik cerrahi yöntemlerin yakın dönem başarıları yüksekken 5 yıllık takiplerde bu başarının düşebildiği görülmektedir.

Yumuşak damak-dil kökü ameliyatları ağrılı mıdır?

Burun ameliyatlarında nasıl ağrı olmuyor ya da çok hafif oluyorsa, bunun tam tersi olarak yumuşak damak-dil köküne yönelik ameliyatlarda hastalarda ciddi ağrı görülebilmektedir.

Sizin apneye yaklaşımınız nedir?

Görüldüğü gibi horlama-apne sorunları birçok faktörün rol oynadığı karmaşık sorunlardır. Burada hastaya özel yaklaşımlar uygulanmalıdır. Öncelikle hastalar horlama-apneye meyil yaratan cerrahi dışı değiştirilebilir faktörleri tespit etmek gerekmektedir.

Yani hasta aşırı kiloluysa zayıflamasını, sigara içiyorsa sigarayı bırakmasını, gece yemek yiyip alkol alıp yatıyorsa bu alışkanlıklarından vazgeçmesi, egzersiz yapması tavsiye edilir. Muayenesinde anatomik olarak apne-horlamaya yol açabilecek faktörleri tespit edilir. Hastanın, burun, yumuşak damak, dil kökü ve gırtlağı dikkatle muayene edilir. Burnunda tıkanıklık yaratacak bir hastaya önerimiz yukarıda sözü geçen yaşam biçimi değişikliklerine ek olarak burun ameliyatıyla burnunun açılmasını sağlamaktır.